Als een aanbesteding wordt gehouden voor een nieuwbouw, verbouw of renovatie moet er vooraf goed uitgewerkt worden wat er precies gevraagd wordt en hoe het bouwwerk eruit uiteindelijk uit moet zien. Hoe meer er vooraf duidelijk is hoe minder discussie achteraf. Een architect en/of bouwdeskundige zal een bestek (omschrijving werkzaamheden en materialen) en een bestektekening (uitgewerkt definitief ontwerp) maken. Vervolgens gaan een aantal aannemers een berekening maken van de bouwkosten. Iedere aannemer vraagt een prijs bij verschillende leveranciers en onderaannemers aan en elke leverancier en onderaannemer gaat vervolgens zelf ook weer verschillende leveranciers aanvragen. De kunst is om de prijs van dié ene partij te vinden die een ander niet heeft gerekend. Daarmee wordt de kans om het goedkoopste te zijn groter. Omdat er daardoor zoveel partijen aan het rekenen zijn voor een aanbesteding lopen de gezamenlijke begrotingsuren flink op. Dat kan voor alle partijen samen wel uitkomen op 10-15% van de aanneemsom.
Slechts een aantal partijen zullen echter daadwerkelijk het werk gaan uitvoeren. De rest heeft voor niets gerekend. De opdrachtgever heeft dan wel de laagste prijs gekregen maar de loonkosten voor het uitrekenen daarvan zijn niet in die prijs opgenomen. Het zijn uren waar geen waarde tegenover staat. Daarmee betaalt de maatschappij dus indirect de kosten.
Bouwteam ipv aanbesteding
Het is gebruik in de bouwwereld om meerdere aannemers een prijs op te laten geven voor een bouwproject. Het lijkt waardevol om bouwers scherp te houden en efficiënt te bouwen. Het effect is echter tegenovergesteld.
Maatschappelijke kosten
Contractvormen
Emeritus Hoogleraar Hennes de Ridder van de TU Delft heeft in het verleden heel helder de eigenschappen van de bouwwereld aangegeven:
- Prijsvechters
- Verdienen met meerwerk
- Geen innovatie
- Prutser krijgt werk
- Klantontevredenheid
- Geen waarde toevoeging
In de normale wereld bepaalt de producent het product. Denk aan kleding en bijvoorbeeld telefoons. De leverancier is specialist en ontwikkelt een steeds beter product. In de bouwwereld daarentegen bepaald de klant wat de de aannemer moet leveren.
Om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen kan er in plaats van een aanbesteding ook gewerkt worden in een bouwteam (private domein) of met geïntegreerde contracten (publiek domein).
Bij een bouwteam vindt er eerst een selectie van een aannemer plaats, die vervolgens in overleg met de opdrachtgever en de architect en samen met onderaannemers een begroting gaat maken. De opdrachtgever krijgt inzicht in de kosten van de verschillende keuzes en de deskundigheid van elke partij in het bouwteam wordt volledig benut. Er zijn vrijwel geen verspilde begrotingskosten.
Bij een geïntegreerd contract is een deel van het ontwerp, uitvoering, exploitatie en zelfs sloop een mogelijkheid om in het contract op te nemen. De opdrachtgever (publieke sector) zal bij verschillende aannemers de vraag neer (moeten) leggen een aanbieding te doen. Dat gaat niet altijd meer op basis van een bestek maar eerder op een functionele specificatie (vastgelegd product) of systems engineering (vastgelegd proces). Helaas zullen er bij een aanbesteding van een geïntegreerd contract nog steeds verspilde loonkosten zijn voor de consortia die niet de opdracht krijgt. Echter is het wel een manier om de partijen meer te laten meedenken en innovatief te laten zijn. De maatschappij eist van de overheden dat er concurrentie is tussen de aanbieders en de maatschappij zal daar dan ook de (indirecte) maatschappelijke kosten voor dragen.
Uit eten op de bouwmanier
Dezelfde Hennes de Ridder maakte een mooie vergelijking van een aanbesteding met uit-eten-gaan.
Dat ging ongeveer zo (vrije vertaling):
Stel, je wilt op zaterdagavond uit eten en je doet dat op de bouw manier. Je begint op zaterdagmorgen met het maken van een recept. Dat kun je niet helemaal alleen en je nodigt een culinair ontwerper en een voedingsdeskundige uit. Het kost wel wat extra maar dan kun je vervolgens proberen bij de restaurants een scherpere prijs te bedingen.
Daarna loop je de stad in en ga je het recept afgeven bij een stuk of wat restaurants. Je vraagt of ze de laagste prijs willen opgeven op basis van je recept en dat je vanavond wil komen eten bij de laagste aanbieder.
De verschillende restaurants gaan aan de slag. Sommige denken: ‘wat een raar recept, het klopt niet helemaal’. Maar ze gaan toch een prijs opgeven en proberen de klant binnen te halen. Met wat extra’s en de duurdere drankjes is het misschien toch interessant. De koks zoeken goedkope ingrediënten of ze hebben nog wat ingrediënten die nèt over datum zijn. De bediening moet de fooi maar inleveren en uiteindelijk komen ze op een scherpe prijs uit.
’s Middags komen de prijzen binnen en kies je voor de laagste aanbieder. Je bent blij dat je voor zo weinig geld uit eten kunt.
’s Avonds ga je uit eten maar je bent wel een beetje gespannen. ‘Zal het zo lekker zijn als je het hebt voorgesteld?’ De borden zijn niet helemaal schoon en de sfeer is niet geweldig, maar dat was je ook zelf vergeten die morgen bij het recept te benoemen.
De bediening heeft nog wat suggesties om het lekkerder te maken. Dat kost wat meer maar dat doe je toch maar. Uiteindelijk kom je met een verzadigd gevoel thuis.
Was dit de beste manier om uit eten te gaan? Of wil je juist verrast worden in een gezellig restaurant naar keuze met een kok die gespecialiseerd is in culinaire hoogstandjes…
Dijkhuis kiest voor bouwteam
De missie van Dijkhuis is dat de bouwwereld structureel moet veranderen. Aannemers moeten meer meedenken en innovatief en duurzaam zijn. Dat kan volgens Dijkhuis alleen door in bouwteam te werken waarbij alle partijen waarde toevoegen. Zo wordt de bouwwereld uitgedaagd om zich te onderscheiden op andere zaken dan alleen kosten.
De bouwprojecten en processen zullen worden doorontwikkeld. Elk project moet een stukje beter worden dan het voorgaande. Zo gebeurt dat in de normale wereld ook en dit moet in de bouw de standaard gaan worden volgens Dijkhuis.
Dijkhuis bouwteam van waarde wil dus in bouwteam waarde toevoegen.
Is een bouwteam duurder?
Als een aannemer in een bouwteam een prijs opgeeft zal de prijs waarschijnlijk hoger zijn dan bij een aanbesteding. Daar tegenover staat dat de aannemer meer verantwoordelijkheid draagt voor een goed eindresultaat. Ook zijn er minder voorbereidingskosten nodig voor het maken van een bestek en tekeningen.
De architect begint met een voorlopig ontwerp en op basis daarvan zal het bouwteam de eerste begroting gaan maken. Door te werken met een open begroting en een reëel taakstellend budget worden er samen met de opdrachtgever keuzes gemaakt en past het definitief ontwerp bij de wensen van de klant binnen het gevraagde budget.
Tijdens de uitvoering is de aannemer verantwoordelijk voor de zelf afgesproken kwaliteit en zijn de controle kosten van een bouwopzichter of directievoerder niet nodig.
Per saldo ontvangen de bouwteamleden een eerlijke prijs en zijn er geen onnodige kosten voor prijsvorming en controle nodig.
